Bão Thuế Quan và Cuộc Chạy Đua Tối Ưu Vận Hành: Doanh Nghiệp Sản Xuất Ứng Biến Ra Sao?

Trong bối cảnh các đợt áp thuế quan từ Mỹ vẽ lại bản đồ sản xuất toàn cầu, các doanh nghiệp đang nhanh chóng ứng dụng công nghệ, trong đó có AI, Agentic Automation. Bước đi này nhằm giúp doanh nghiệp sẵn sàng bước vào một cuộc cách mạng ứng biến sâu rộng, trong đó trọng tâm nằm ở việc tối ưu vận hành sản xuất triệt để, khai thác sức mạnh đột phá của công nghệ. 

Bức Tranh Thị Trường Dưới Áp Lực Thuế Quan 

Theo báo cáo của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), các biện pháp hạn chế thương mại, bao gồm thuế quan, đã tăng đáng kể trong những năm gần đây, gây ra sự sụt giảm đáng kể trong tăng trưởng thương mại toàn cầu. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng chỉ ra rằng căng thẳng thương mại đã làm giảm tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu, với ngành sản xuất chịu tác động nặng nề.

• Tác động trực tiếp đến thương mại Mỹ-Trung: Nghiên cứu từ Peterson Institute for International Economics ước tính rằng thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc đã khiến người tiêu dùng Mỹ phải trả thêm hàng tỷ đô la và gây ra những tổn thất đáng kể cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc.
• Sự dịch chuyển chuỗi cung ứng: Một khảo sát của American Chamber of Commerce in South China cho thấy một tỷ lệ đáng kể các công ty Mỹ đang cân nhắc hoặc đã thực hiện việc dịch chuyển một phần hoặc toàn bộ hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc để tránh thuế quan. Các điểm đến phổ biến bao gồm Việt Nam, Thái Lan và Mexico.
• Tăng trưởng đầu tư FDI vào Đông Nam Á: Theo số liệu của UNCTAD (Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển), dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào các nước ASEAN đã có sự tăng trưởng đáng chú ý trong những năm gần đây, một phần do các công ty tìm kiếm các lựa chọn thay thế sản xuất ngoài Trung Quốc. Việt Nam là một trong những quốc gia hưởng lợi lớn từ xu hướng này.
• Áp lực chi phí lên các nhà sản xuất: Một báo cáo của Deloitte chỉ ra rằng hơn 60% các nhà sản xuất toàn cầu lo ngại về tác động của thuế quan đối với chi phí đầu vào và lợi nhuận của họ. Điều này thúc đẩy họ tìm kiếm các giải pháp để giảm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Cuộc Chiến Tối Ưu Hóa Vận Hành Sản Xuất 

Trong bối cảnh thuế quan leo thang và sự bất ổn gia tăng, việc tối ưu vận hành sản xuất không còn là một lựa chọn mà là một yêu cầu sống còn. Các doanh nghiệp đang triển khai một loạt các chiến lược để cắt giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và xây dựng khả năng phục hồi:

• Tái cấu trúc chuỗi cung ứng linh hoạt: Thay vì một chuỗi cung ứng tuyến tính và tập trung, các doanh nghiệp đang hướng tới các mạng lưới cung ứng đa dạng, linh hoạt và có khả năng thích ứng nhanh chóng với các biến động. Điều này bao gồm việc thiết lập các cơ sở sản xuất ở nhiều quốc gia khác nhau và xây dựng mối quan hệ với nhiều nhà cung cấp.
• Áp dụng các nguyên tắc sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing) và Six Sigma: Các phương pháp này tập trung vào việc loại bỏ lãng phí (thời gian, vật tư, nhân công), giảm thiểu sai sót và cải thiện chất lượng sản phẩm. Việc triển khai Lean và Six Sigma giúp doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất đáng kể và nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Tối ưu hóa quản lý kho bãi: Sử dụng các hệ thống quản lý kho thông minh, ứng dụng AI và Internet of Things (IoT) để theo dõi hàng tồn kho theo thời gian thực, dự đoán nhu cầu và tối ưu hóa việc lưu trữ và vận chuyển hàng hóa. Điều này giúp giảm chi phí lưu kho, tránh tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa hàng hóa.
• Số hóa quy trình mua sắm: Áp dụng các nền tảng kỹ thuật số để quản lý quan hệ với nhà cung cấp, tự động hóa quy trình mua hàng và theo dõi hiệu suất của nhà cung cấp. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch, giảm chi phí giao dịch và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững hơn.
• Đầu tư vào đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Để có thể triển khai và vận hành hiệu quả các công nghệ mới và quy trình sản xuất tiên tiến, doanh nghiệp cần đầu tư vào việc nâng cao kỹ năng và kiến thức cho đội ngũ nhân viên.

Bước Tiến Vượt Bậc về Tối Ưu Vận Hành Nhờ AI Trong Sản Xuất

AI trong sản xuất đang mở ra những chân trời mới cho việc tối ưu hóa vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các ứng dụng của AI ngày càng đa dạng và mang lại những lợi ích thiết thực:

• Bảo trì dự đoán thông minh: Các thuật toán AI phân tích dữ liệu từ cảm biến trên máy móc (nhiệt độ, độ rung, áp suất, v.v.) để phát hiện các dấu hiệu bất thường và dự đoán thời điểm có thể xảy ra sự cố. Điều này cho phép doanh nghiệp lên kế hoạch bảo trì trước, giảm thiểu thời gian ngừng hoạt động không mong muốn và tiết kiệm chi phí sửa chữa. Theo một nghiên cứu của McKinsey, bảo trì dự đoán có thể giúp giảm chi phí bảo trì lên đến 30% và giảm thời gian ngừng hoạt động lên đến 50%.
• Kiểm soát chất lượng bằng thị giác máy tính (Computer Vision): Các hệ thống AI được trang bị camera và phần mềm xử lý ảnh có thể kiểm tra chất lượng sản phẩm một cách nhanh chóng, chính xác và nhất quán hơn nhiều so với con người. Chúng có thể phát hiện các lỗi nhỏ nhất mà mắt thường khó nhận ra, giúp giảm tỷ lệ phế phẩm và nâng cao chất lượng sản phẩm. Một báo cáo của Cognex cho thấy việc ứng dụng thị giác máy tính có thể cải thiện độ chính xác kiểm tra chất lượng lên đến 90%.
• Tối ưu hóa quy trình sản xuất và lập kế hoạch: Các hệ thống AI có thể phân tích dữ liệu lịch sử, dữ liệu thời gian thực và các yếu tố bên ngoài (ví dụ: đơn hàng, tình trạng nguyên liệu, thời tiết) để tạo ra các kế hoạch sản xuất tối ưu, điều phối hoạt động của máy móc và nhân công một cách hiệu quả nhất, giảm thời gian chờ đợi và tăng năng suất.
• Robot cộng tác (Cobots) và tự động hóa linh hoạt: AI đang giúp các robot công nghiệp trở nên thông minh hơn, có khả năng làm việc cộng tác an toàn với con người (cobots) và thực hiện các nhiệm vụ phức tạp và linh hoạt hơn. Điều này giúp tự động hóa các công đoạn sản xuất đòi hỏi sự khéo léo và thích ứng cao.
• Phân tích dữ liệu lớn và đưa ra quyết định dựa trên thông tin: AI có khả năng xử lý và phân tích lượng lớn dữ liệu sản xuất từ nhiều nguồn khác nhau (ERP, MES, IoT) để cung cấp thông tin chi tiết về hiệu suất, chi phí, các điểm nghẽn và xu hướng. Điều này giúp các nhà quản lý đưa ra các quyết định chiến lược và vận hành sáng suốt hơn.

Điểm Đột Phá: Sức Mạnh Tối Ưu Vận Hành Vượt Trội của Agentic Automation

Trong bối cảnh thuế quan đầy thách thức và nhu cầu về sự linh hoạt ngày càng cao, Agentic Automation nổi lên như một giải pháp mang tính cách mạng. Vượt xa các hệ thống tự động hóa truyền thống, Agentic Automation sử dụng các “agent” – trợ lý AI tự chủ thông minh, có khả năng nhận thức, học hỏi, lập kế hoạch, ra quyết định và hành động một cách tự chủ để đạt được các mục tiêu cụ thể.

Ứng dụng của Agentic Automation trong sản xuất là vô cùng tiềm năng:

• Tự động hóa toàn diện các quy trình phức tạp: Các agent có thể được huấn luyện để quản lý toàn bộ các quy trình sản xuất phức tạp, từ việc nhận đơn hàng, lên kế hoạch sản xuất, điều phối nguồn lực, giám sát chất lượng đến quản lý logistics và giao hàng. Điều này giúp giảm sự can thiệp của con người và nâng cao hiệu quả tổng thể.
• Quản lý chuỗi cung ứng tự động và thích ứng: Các agent thông minh có thể theo dõi tình trạng của chuỗi cung ứng theo thời gian thực, dự đoán các rủi ro tiềm ẩn (ví dụ: gián đoạn vận chuyển, thiếu hụt nguyên liệu) và tự động điều chỉnh kế hoạch để giảm thiểu tác động. Trong bối cảnh thuế quan thay đổi, các agent có thể tự động đánh giá các nhà cung cấp mới ở các khu vực khác nhau và đề xuất các điều chỉnh trong chiến lược mua sắm.
• Cá nhân hóa sản xuất quy mô lớn: Agentic Automation cho phép các nhà máy sản xuất các sản phẩm được tùy chỉnh theo yêu cầu riêng của từng khách hàng một cách hiệu quả về chi phí. Các agent có thể quản lý các đơn hàng tùy chỉnh, điều phối các robot và máy móc để sản xuất các cấu hình khác nhau và đảm bảo chất lượng.
• Tối ưu hóa năng lượng và tài nguyên: Các agent có thể theo dõi và phân tích việc sử dụng năng lượng và tài nguyên trong nhà máy, xác định các khu vực lãng phí và tự động điều chỉnh các thiết bị để giảm thiểu tiêu thụ và chi phí.
• Hỗ trợ ra quyết định thông minh cho con người: Các agent có thể thu thập, phân tích và trình bày thông tin một cách trực quan, giúp các nhà quản lý có cái nhìn toàn diện về hoạt động sản xuất và đưa ra các quyết định nhanh chóng và chính xác hơn.

Phạm Vi Toàn Cầu: Đa Dạng trong Ứng Biến, Chung Mục Tiêu Phát Triển – Tối Ưu Vận Hành

Sự ứng biến của các doanh nghiệp sản xuất trước tình hình thuế quan và các thách thức toàn cầu diễn ra trên khắp thế giới, với những đặc điểm riêng biệt ở từng khu vực:

• Trung Quốc: Các nhà sản xuất Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến lược “Made in China 2025”, tập trung vào việc nâng cấp công nghệ, tự động hóa thông minh và phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn. Họ cũng đang nỗ lực xây dựng một thị trường nội địa mạnh mẽ và mở rộng quan hệ thương mại với các quốc gia khác ngoài Mỹ. Theo số liệu của National Bureau of Statistics of China, chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) trong lĩnh vực công nghiệp của Trung Quốc đã tăng trưởng đáng kể trong những năm gần đây.
• Đông Nam Á (Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines): Khu vực này đang nổi lên như một trung tâm sản xuất mới, thu hút đầu tư từ các công ty đa quốc gia muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Các chính phủ trong khu vực đang có những chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành sản xuất, bao gồm đầu tư vào cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực và khuyến khích ứng dụng công nghệ. Một báo cáo của ADB (Ngân hàng Phát triển Châu Á) dự báo tăng trưởng mạnh mẽ của ngành sản xuất ở Đông Nam Á trong những năm tới.
• Châu Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Ấn Độ): Các nền kinh tế này có bề dày kinh nghiệm trong sản xuất công nghệ cao và đang tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào AI, robot và các giải pháp tự động hóa tiên tiến. Họ cũng đang tìm kiếm các đối tác thương mại mới và xây dựng các chuỗi cung ứng khu vực để giảm thiểu rủi ro từ các căng thẳng thương mại toàn cầu. Theo số liệu của JETRO (Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản), các công ty Nhật Bản đang tăng cường đầu tư vào các nước ASEAN để xây dựng các cơ sở sản xuất thay thế.
• Châu Âu: Các quốc gia châu Âu với truyền thống sản xuất chất lượng cao đang tập trung vào việc phát triển các giải pháp sản xuất thông minh, bền vững và có tính cá nhân hóa cao. Họ chú trọng vào việc tích hợp AI và Agentic Automation để nâng cao hiệu quả, giảm tác động môi trường và đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của thị trường. Chương trình Horizon Europe của Liên minh châu Âu đang tài trợ nhiều dự án nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực sản xuất tiên tiến.
• Bắc Mỹ (Mỹ, Canada, Mexico): Xu hướng “reshoring” và “nearshoring” đang ngày càng trở nên phổ biến ở Bắc Mỹ, khi các công ty muốn đưa sản xuất trở lại gần thị trường tiêu thụ để giảm thiểu rủi ro từ chuỗi cung ứng toàn cầu và tận dụng các lợi thế về chi phí và thời gian. Việc ứng dụng AI và tự động hóa là yếu tố then chốt để làm cho sản xuất ở Bắc Mỹ trở nên cạnh tranh hơn về chi phí so với các nước có chi phí lao động thấp hơn.

Kết Luận: Kỷ Nguyên Mới Của Sản Xuất Linh Hoạt và Thông Minh 

Tình hình thuế quan của Mỹ đã gióng lê n hồi chuông cảnh tỉnh cho các doanh nghiệp sản xuất trên toàn cầu, buộc họ phải nhìn nhận lại chiến lược kinh doanh và vận hành của mình. Cuộc chạy đua tối ưu vận hành sản xuất đang diễn ra ngày càng khốc liệt, và công nghệ, đặc biệt là sức mạnh đột phá của AI trong sản xuất và Agentic Automation, đang trở thành vũ khí lợi hại trong cuộc chiến này.

Đối với Việt Nam và Đông Nam Á, đây là thời cơ để bứt phá, thu hút đầu tư chất lượng cao và xây dựng một nền công nghiệp sản xuất hiện đại và bền vững. Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội này, các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và xây dựng các chuỗi cung ứng linh hoạt và có khả năng chống chịu cao.Kỷ nguyên của sản xuất thụ động đã qua. Tương lai thuộc về những doanh nghiệp linh hoạt, thông minh và có khả năng thích ứng nhanh chóng với những biến động của thị trường toàn cầu. Thuế quan có thể là một thách thức, nhưng nó cũng là động lực để ngành sản xuất toàn cầu tiến lên một tầm cao mới, nơi Agentic Automation và trí tuệ nhân tạo đóng vai trò trung tâm.